Als je een vlucht boekt naar Costa Rica kom je de naam al tegen: Juan Santamaria International Airport. Maar wie was Juan Santamaria nou eigenlijk?
Hij is de Nationale held van Costa Rica en zijn nalatenschap en daden worden nog steeds gevierd en bewonderd, zelfs ruim een eeuw na zijn dood. Er is zelfs een Nationale feestdag ter ere van hem en vanwege zijn rol gedurende de burgeroorlog in 1855.
Wie is de man achter de legende? Hoe kan een eenvoudige trommelaar of ook wel tamboer genaamd, uit een bataljon zo belangrijk zijn geworden en tot Nationale held uitgeroepen zijn?
Waar kwam Juan Santamaria vandaan?
Juan Santamaria, zoals zoveel helden, was van nederige afkomst. Informatie uit zijn kinderjaren is er niet. Wat wij wel weten, is dat hij in de provincie Alajuela op 29 Augustus 1831 is geboren. Zijn geboorte- en doopnaam in het register noemt zijn moeder “Maria Manuela Santamaria”. Zijn vader staat in het register vermeld als “onbekend”.
Juan Santamaria wordt vaak als “blank/Latijns” afgebeeld, maar volgens onderzoek was hij van gemengd ras /Creools. Maria voedde Juan alleen op en hij genoot alleen lagere school onderwijs voordat hij moest gaan werken op waarschijnlijk, zoals de meeste arme kinderen in die tijd, op het land, of op een koffieplantage.
Toen de Costaricaanse president het volk opriep in roerige tijden om de wapens op te pakken om hun land te verdedigen, meldde Juan zich aan als trommelaar in het leger.
Waarom werd Juan Santamaria een held?
Om een beter beeld te krijgen wie Juan Santamaria was en waarom hij zijn stempel zo heeft gedrukt op de Costaricaanse geschiedenis moeten wij kijken naar de “Filibuster (Invasie) oorlog” waarin hij vocht en sneuvelde.
Deze oorlog ontstond toen William Walker, een huurling in dienst van de VS, Nicaragua binnenviel en overliep. Walker wilde alle Latijns Amerikaanse naties integreren in de VS en zodoende slavenkolonies opzetten, om de Zuidelijke Staten van slaven te voorzien.
Uiteraard was de toenmalige president van Costa Rica, Juan Rafael Mora Porras, bezorgd over de daden en doelstellingen van Walker en wat dat voor Costa Rica zou kunnen betekenen. Hierom verklaarde hij hem de oorlog en riep het volk dus op om de wapens op te pakken.
Onze Juan nam dit ter harte en werd dus trommelaar. Weinig tot niets is bekend van de beginjaren van Juan in het leger maar dat maakte hij later meer dan goed.
Na de oorlogsverklaring viel Walker Costa Rica binnen. Costaricaanse troepen slaagden er in om terug te vechten en Rivas, een stad in Nicaragua, in te nemen. Slechts 4 dagen nadat Rivas was veroverd, probeerde Walker het weer in te nemen.
Walker kwam zover als “El Mesón de Guerra”, een grote hacienda waar zijn troepen een veilige- en voordelige strategische positie verkregen. Hier kwam het tot een patstelling, zijn troepen konden niet verder oprukken.
De enige opties die de Costaricanen hadden, was om de Hacienda te vernietigen of zich over te geven. Op 11 April 1856 gaf de generaal het bevel dat 1 van de soldaten naar de Hacienda moest sluipen om het in brand te steken. Meerdere moedige soldaten probeerden het, maar sneuvelden in een spervuur. Uiteindelijk was het Juan Santamaria die als vrijwilliger zou proberen de Hacienda in brand te steken.
Juan was een goede zoon en een dappere soldaat. Wetende dat deze missie een zo goed als zekere dood betekende, bood hij zich aan op een belangrijke voorwaarde; Voor zijn moeder moest gezorgd worden. Rennend met een fakkel in zijn hand, bereikte hij het gebouw. Daar waar de anderen faalden was het Juan gelukt!
Het gebouw stond al snel in lichterlaaie en brandde tot de grond af. Wat op dat moment als een bescheiden akte werd beschouwd, leidde uiteindelijk tot de overwinning op William Walker in Rivas. De Invasie oorlog woedde door en uiteindelijk gaf Walker zich over en trok zich terug uit Centraal Amerika.
Niemand repte meer over Juan Santamaria gedurende 30 jaar, totdat er een artikel werd gepubliceerd waarin zijn heldendaden en opoffering werden omschreven om de Costaricanen wederom te motiveren om de wapens op te pakken tegen de de volgende bedreiging.
Deze heldendaad en heroisch optreden sprak tot ieders verbeelding. Uiteindelijk was Juan de perfecte held waar iedereen zich mee kan associeren; hij had geen geld of macht maar kon wel het verschil maken. Deze man mocht nooit meer vergeten worden!
6 jaar na dat bewuste artikel kreeg Juan Santamaria een standbeeld in de stad Alajuela, zijn geboortestreek. Dit standbeeld was er niet alleen ter ere van hem, maar ook ter nagedachtenis aan de Filibuster oorlog die direct wordt gelinkt met de onafhankelijkheid van Costa Rica. Hij wordt nog steeds op andere manieren herdacht. Als je politie in Alajuela ziet, let dan op hun embleem. Het embleem toont een hand met een brandende fakkel. In alle jaren die volgden, werd Juan meer dan een held, hij werd de identiteit van de Costaricaanse cultuur, onafhankelijkheid en strijdbaarheid.
Hoe kwam Juan Santamaria om het leven?
Toen hij richting de Hacienda rende werd hij net zoals zijn voorgangers geraakt door kogels van Walkers soldaten maar dodelijk gewond bereikte hij met zijn laatste inspanningen het gebouw en stak het in brand.
Zoals beloofd kreeg zijn moeder een staatspensioen tot aan haar dood. Juan Santamaria was pas 25 jaar oud toen hij sneuvelde, maar zijn daden zullen nooit vergeten worden.
Hoe wordt de dag van Juan Santamaria gevierd in Costa Rica?
Het is een vrije dag voor de algemene bevolking, en scholen en de meeste bedrijven zijn gesloten. De vieringen duren echter meestal de hele week ervoor, vooral in de stad Alajuela. Deze vieringen omvatten parades, concerten en dansen. Meestal houdt de president een toespraak om Juan Santamaria te herdenken en zijn prestaties te vieren.
